Đăng ký thay đổi giấy phép theo yêucầu của tòa án – đường đã mở cho những giao dịch chứng khoán phái sinh?

Đăng ký thay đổi giấy phép theo yêucầu của tòa án

– đường đã mở cho những giao dịch chứng khoán phái sinh?

Trần Thanh Tùng –Ngô Nhật Minh

Công ty Luật Phuoc & Partners

Một vụ việc thực tế

Quỹ đầu tư nọ đã cho một công ty cổ phần vay tiền để mua tài sản cố định. Do bên vay không có tài sản thế chấp, quỹ đồng ý cho vay không đảm bảo nhưng nếu đến hạn trả nợ mà bên vay không thể hoàn trả tiền vay, khoản nợ sẽ được chuyển thành cổ phần của bên cho vay trong bên vay. Tuy nhiên, đến hạn, bên vaykhông trả nợ nhưng cũng không tiến hành thủ tục để chuyển khoản vay thành cổ phần như đã thỏa thuận. Bên cho vay buộc phải khởi kiên bên đi vay tại trọng tài thương mại theo thỏa thuận hợp đồng vay. Căn cứ theo hợp đồng, trọng tài buộc bên vay phải thực hiện hợp đồng, tức là phải chuyển khoản vay thành cổ phần cho bên cho vay.

Phán quyết sau đó được chuyển cho cơ quan thi hành án nhưng cơ quan thi hành án “bó tay”, không thể thi hành được phán quyết này. Lý do là Luật doanh nghiệp 2005 không có cơ chế cho việc đăng ký thay đổi GCNĐKDN theo quyết định của tòa án hoặc trọng tài. Do vậy, việc thay đổi GCNĐKDN sẽ hoàn toàn phụ thuộc vào quyết định của doanh nghiệp, tức là bên vay trong trường hợp này. Nếu bên vay không có thiện chí trong việc tự đăng ký việc hoán đổi nợ thành cổ phần thì bên cho vay, cơ quan thi hành án và cơ quan đăng ký kinh doanh cũng không thể ép bên vay phải làm. Kết quả là bên cho vay “thắng” trên giấy nhưng “thua” trên thực tế vì không thể chuyển đổi khoản nợ thành cổ phần nhưng cũng không thể lấy lại tiền vay (vì phán quyết đã có hiệu lực pháp luật).

Và cửa đã mở?

 Luật Doanh nghiệp 1024 đã mở ra con đường cho những trường hợp như trên bằng việc ghi nhận khả năng  đăng ký thay đổi nội dung đăng ký doanh nghiệp theo quyết định của tòa án hoặc trọng tài, mà không cần sự đồng ý của chính doanh nghiệp đó.            

Theo Điều 31.4 của Luật Doanh nghiệp 2014, sau khi có được ngày bản án hoặc quyết định có hiệu lực của tòa án hoặc trọng tài, người có quyền lợi sẽ có thể yêu cầu đăng ký thay đổi nội dung đăng ký doanh nghiệp bằng cách gửi thông báo đến cơ quan đăng ký kinh doanh,kèm theo bản sao bản án hoặc phán quyết của tòa án hoặc trọng tài đã có hiệu lực pháp luật.  Căn cứ theo thông tin trong thông báo, bản án hoặc phán quyết, cơ quan đăng ký kinh doanh sẽ ban hành GCNĐKDN sửa đổi ghi nhận các thay đổi theo yêu cầu.

Rõ ràng đây là cơ chế rất mới trong việc đăng ký các thay đổi trong GCNĐKND. Mặc dù nội dung bản án hoặc phán quyết là rất đa dạng nhưng bài này sẽ chỉ xem xét tác động của quy định này đối với các giao dịch liên quan đến chứng khoán phái sinh như kỳ hạn (Forwards), tương lai (Futures), quyền chọn (Options) và hoán đổi cổ phần (Stock Swaps) hoặc hoán đổi nợ (convertible bond).

Các lợi ích có thể kể đến là, thứ nhất, với cơ chế này, con đường sáng rõ hơn cho các giao dịch phái sinh. Các bên hiểu rằng hợp đồng liên quan đến chứng khoán phái sinh không những được khẳng định mà còn có cơ chế thi hành rõ ràng. Bên thắng kiện có quyền chủ động yêu cầu cơ quan đăng ký kinh doanh thay đổi nội dung đăng ký doanh nghiệp theo nội dung bản án hoặc phán quyết và không phụ thuộc vào thiện chí của doanh nghiệp liên quan.  Khi đó, những doanh nghiệp chây ỳ như bên cho vay trên đây sẽ không còn đường để trốn tránh trách nhiệm.

Thứ hai doanh nghiệp có thêm một cách thức để huy động vốn vay ngay cả khi không có tài sản bảo đảm – tất nhiên còn tùy thuộc vào sự đồng ý của bên cho vay. Còn đối với bên cho vay, nếu doanh nghiệp không thanh toán được khoản nợ, bên cho vay có thể nắm giữ cổ phiếu của bên vay và được một phần quyền lợi trong doanh nghiệp với tư cách cổ đông.

Ngoài ra, cơ chế này còn nhiều lợi ích khác, tuy theo từng góc nhìn nhưng quan trong nhất là nó sẽ thúc đẩy sự phát triển của thị trường chứng khoán.

Và nhiều câu hỏi còn bỏ ngỏ

Việc luật hóa cơ chế thay đổi nội dung đăng ký kinh doanh theo quyết định của tòa án hoặc trọng tài là cần thiết, vì suy cho cùng, chính các bên đã thỏa thuận như thế và tòa án hoặc trọng tài cũng chỉ là người thừa nhận các thỏa thuận đó mà thôi.

Tuy nhiên, thử tưởng tượng điều gì sẽ xảy ra khi một ngày nào đó, các chủ nợ đến công ty bên vay vào trình ra GCNDKDN có thể hiện rỏ ràng rằng họ đã là người chủ hợp pháp của công ty, những người có quyền thay đổi toàn bộ ban lãnh đạo hiện tại của Công ty. Lưu ý rằng một khi đã cầu viện đến tòa án hoặc trọng tài, các bên hầu như không thể hợp tác với nhau được nữa. Vì thế mà sự xuất hiện bất thình lình của chủ nợ, nhưng với tư cách mới là cổ đông, một sự chấn động lớn đối với lãnh đạo và nhân viên trong doanh nghiệp.

Đứng ở góc độ cơ quan đăng ký kinh doanh, mặc dù bản án và quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật nhưng vẫn có thể bị xem xét lại theo thủ tục tái thẩm và giám đốc thẩm và  phán quyết trọng tài có thể bị Tòa án hủy.Vậy nên sẽ dễ hiểu khi cơ quan cấp phép cũng sẽ e dè khi nhận yêu cầu đăng ký dạng này.

Do đó, dù là một quy định hợp lý nhưng để quy định này hoạt động hiệu quả trên thực tế, đòi hỏi sự phối hợp giữa nhiều cơ quan như cơ quan cấp phép, cơ quan thuế, thi hành án, tòa án  . . . để đảm bảo bản án và phán quyết được thi hành nghiêm chỉnh nhưng không gây xáo trộn hoạt động của doanh nghiệp. Điều này sẽ cần được thiết kế chi tiết trong các văn bản hướng dẫn thi hành LDN 2014.